Sâm trọc 14 Củ

 Nhân Sâm tươi Hàn Quốc

Theo Đông y nhân sâm vị ngọt hơi đắng, tính hơi ôn; vào kinh tâm tỳ, phế. Dùng tốt cho người suy nhược cơ thể, tỳ vị hư nhược, phế hư suyễn khái, tự hãn, kiện vong, huyễn vựng, nam giới di tinh liệt dương, trẻ em kinh giật, phụ nữ băng lậu.

Nhân sâm là vị thuốc được lấy từ rễ cây Nhân sâm (Panax gingseng C.A. Mey.) - một loài cây thân thảo sống lâu năm, thuộc họ Ngũ gia bì (Araliaceae). Loài thực vật này sinh trưởng chủ yếu ở vùng núi cao, lạnh, tuyết. Một cây sâm cho chất lượng tốt phải hội tụ cả môi trường sống lẫn số năm tuổi. Các nơi Nhân sâm mọc hoang và được trồng nổi tiếng là Khai Thành (Triều Tiên - nơi có truyền thống lâu đời nhất), Trung Quốc (Cát Lâm, Liêu Ninh), Hàn Quốc, bắc Mỹ, vùng Viễn Đông (Liên Xô cũ)

*Phân cấp nhân sâm: 

Nhân sâm tùy mức độ giống người mà được phân thành 3 cấp là Thiên (rất giống người), Đia (giống người), Lương (Nhân- khá giống người), còn các loại sâm chưa có hình người thì không được xếp cấp.

*Về thành phần và tác dụng:

Theo Đông y nhân sâm vị ngọt hơi đắng, tính hơi ôn; vào kinh tâm tỳ, phế. 

Công năng chủ trị: Đại bổ nguyên khí, cố thoát sinh tân phục mạch, an thần ích trí. Dùng tốt cho người suy nhược cơ thể, tỳ vị hư nhược, phế hư suyễn khái, tự hãn, kiện vong, huyễn vựng, nam giới di tinh liệt dương, trẻ em kinh giật, phụ nữ băng lậu. Theo nhiều nghiên cứu dược lý hiện đại nhân sâm có: Saponin sterolic, hỗn hợp saponin có tên panaxozit (còn gọi là panaquilon hay panakilon); hỗn hợp glycoside panaxin (gensenin); tinh dầu chủ yếu là panaxen (C15H24); Vitamin B1, B2, các men diastase; 3 – 7% tro trong đó acid phosphoric chiếm 53%;acid béo hỗn hợp (acid palmitic, stearic, linoleic); phytosterin, đường, pectin, tinh bột, germanium cao.

*Tác dụng

Trên hệ thần kinh: Tăng cường quá trình hưng phấn của vỏ não, làm giảm mệt mỏi, tăng hiệu suất công việc, tăng cường thể lực và trí lực, cải thiện giấc ngủ. Liều quá cao nhân sâm có thể gây trấn tĩnh.

Trên tim mạch: Liều thấp gây tác động tăng cường độ và số lần co bóp tim, liều cao gây tác dụng hạ huyết áp, ức chế tim mạnh.

Trên hô hấp: Khi tiêm tĩnh mạch ở thỏ và mèo, liều nhỏ nhân sâm làm tăng hô hấp, liều cao gây tác dụng ngược lại.

Chuyển hóa: Nhân sâm có tác dụng hạ đường huyết, có thể dùng phối hợp với insulin ở bệnh nhân đái tháo đường.

Trên sự sinh trưởng và phát dục: Nhân sâm giúp tăng trọng lượng cơ thể động vật thử nghiệm và kéo dài thời gian giao phối.

Ngoài ra, thực nghiệm cho thấy nhân sâm giúp tăng sức đề kháng ở động vật.

*Về phân loại:

Theo điều kiện thu hoạch gồm có viên sâm (sâm trồng) và sơn sâm/dã sơn sâm là loại sâm hoang dã và  sâm bán hoang dã là sâm được trồng trong điều kiện tương tự sâm hoang dã. Thực tế hiện nay chủ yếu là sâm trồng và sâm bán hoang dã, rất hiếm sâm hoang dã. Theo xuất xứ có Sâm cao ly( Triều Tiên và Hàn Quốc), sâm cát lâm (tỉnh Cát Lâm, Trung Quốc), Tây dương sâm ( bắc Mỹ)…Theo cách bào chế có Bạch sâm, Hồng sâm, Hắc sâm…

*Kiêng kỵ:

Nếu không phải chứng hư thì không nên dùng. Nhân sâm phản lê lô, sợ ngũ linh chi. Không dùng nhân sâm đồng thời với củ cải và uống trà đặc.

Thành phần:

100% sâm tươi Hàn Quốc.

*Một số bài thuốc có nhân sâm

1. Cảm mạo kèm khí hư, chữa cảm cúm ở người cơ thể suy nhược

Nhân sâm bại độc tán

Thành phần: Khương hoạt 40g, sài hồ 40g, độc hoạt 40g, tiền hồ 40g, phục linh 40g, xuyên khung 40g, cát cánh 40g, chỉ thực 40g, nhân sâm 40g, cam thảo 20g.

Công dụng: Phát hãn giải biểu, khu phong trừ thấp.

2. Bệnh nặng, bệnh đã lâu ngày, ra máu nhiều dẫn đến hôn mê, mạch đập khẽ muốn ngừng

Dùng một trong các bài:

Bài 1 - Thang độc sâm: Nhân sâm 4g đến 12g, chưng cách thuỷ, cho uống. Trị chứng hư thoát nguy kịch.

Bài 2 - Thang sâm phụ: Nhân sâm 3g – 6g, phụ tử 12g – 20g. Sắc uống. Trị các chứng như trên kèm mồ hôi ra lạnh toát, chân tay rã rời.

Công dụng: ích khí cứu thoát (cấp cứu khi bệnh nặng).

3. Người cơ thể suy nhược, người mới ốm dậy, mắc bệnh mạn tính, thiếu máu, ăn ngủ kém.

Nhân sâm dưỡng vinh thang: Nhân sâm 12g; Đương quy 12g; Bạch thược 12g; Thục địa hoàng 16g; Bạch Truật 12g; Phục linh 12g; Quế tâm 4g; Sinh Hoàng kỳ 12g; Trần bì 8g; Viễn chí 4g; Ngũ vị tử 4g; Đại táo 12g; Sinh khương 3 lát; Cam thảo 6g.

Công dụng: Bổ khí huyết, dưỡng tâm an thần.

4. Trị các bệnh nhiệt làm khô tân dịch, đái tháo đường làm họng khô miệng khát

Sinh mạch thang: Nhân sâm (hoặc đảng sâm) 12g, mạch đông 12g, ngũ vị tử 6g. Sắc uống.

 Công dụng: Sinh tân chỉ khát.

Hiện nay do giá trị của Nhân sâm rất lớn như vậy nên nó được bày bán phổ biến nhưng chất lượng khó kiểm soát và không phải ai cũng dùng được do vậy cần tìm hiểu kỹ về nguồn gốc và tham khảo ý kiến của các thầy thuốc trước khi sử dụng nhằm có những tư vấn tốt nhất cho tình trạng sức khỏe.

Hướng dẫn sử dụng:

Nhân sâm tẩm mật ong:

Nguyên liệu sử dụng: nhân sâm tươi Hàn Quốc 6 năm tuổi, mật ong nguyên chất.

Cách sử dụng:

• Đem nhân sâm tươi rửa sạch bằng nước âm và thái lát sâm thành từng lát mỏng khoảng từ 1 – 3g phù hợp với liều lượng cho mỗi lần sử dụng.
• Sau khi thái lát tiếp tục để ráo sâm tươi sau đó xếp các lát nhân sâm đã ráo nước hoàn toàn vào một lọ thủy tinh khô có miệng rộng và có nắp đậy kín.
• Tiếp tục đổ mật ong nguyên chất vào lọ thủy tinh cho đến khi ngập lọ sâm tươi ( chú ý nên chọn loại mật ong tốt – nguyên chất và tránh sử dụng các loại mật ong đã bị pha trộn).

Canh gà nhân sâm:

Nguyên liệu: 1 củ nhân sâm Hàn Quốc 6 năm tuổi, 1 con gà, 1,6 lít nước, 25g hoài sơn, 10 quả táo đỏ và ½ muỗng canh kỳ tử.

Cách sử dụng:

• Sau khi sơ chế làm sạch nhân sâm và những nguyên liệu kết hợp khác sẽ cùng cho hoài sơn, táo đỏ vào bên trong bụng gà, sau đó đổ đầy nước vào trong nồi hầm ( hầm nhỏ lửa) cho đến khi thịt chín nhừ.
• Khi đun, các chất dinh dưỡng từ nhân sâm sẽ nhanh chóng ngấm vào nước và có thể nêm nếm cho đến khi gia vị vừa miệng.
• Cuối cùng cho thêm kỷ tử vào sau cùng và tiếp tục đun thêm khoảng 15 phút có thể sử -dụng.

Nhân sâm ngâm rượu:

Nguyên liệu: Nhân sâm tươi Hàn Quốc theo củ đủ 6 năm tuổi, số lượng củ nhân sâm tươi có thể khoảng 100g – 120g / 1 lít rượu.

Cách sử dụng:

• Sau khi sơ chế và rửa sạch nhân sâm tươi nên để cho sâm thật ráo nước hoàn toàn sau đó cho vào bình thủy tinh sạch sẽ.
• Sau khi sâm được cho vào bình có thể đổ ngập rượu lên những củ sâm tươi và nên ngâm trong khoảng từ 3 – 6 tháng mới có thể sử dụng.

Nhân sâm tươi pha trà:

Nguyên liệu: nhân sâm Hàn Quốc 6 năm tuổi.

Cách sử dụng:

• Nhân sâm sau khi được sơ chế rửa sạch và để khô ráo sẽ đem thái thành từng lát mỏng.
• Mỗi lần cho khoảng 1 – 2g nhân sâm thái lát cho vào ấm và đổ nước sôi vào để sư dụng như pha trà thông thường.
• Để nhân sâm ngấm vào nước trong khoảng 5 phút có thể rót ra và sử dụng từ từ như thưởng thức trà.
• Sử dụng cách này có thể hãm đi hãm lại vài lần với nước để sử dụng cho đến khi thấy mùi vị đã nhạt thì có thể lấy bã nhân sâm sâm nhai và nuốt dần.

Cách bảo quản:

• Bảo quản sâm trong tủ lạnh
  Nhân sâm tươi khi mua về bạn nên rửa sạch sâm bằng cách dùng một miếng vải bông hoặc bàn chải mềm nhẹ nhàng lau hết đất bụi bẩn bên ngoài.
  Để sâm thật ráo nước rồi cuộn trong tờ báo và cho vào túi bóng rồi để ngăn mát trong tủ lạnh.
  Với cách bảo quản này sẽ giúp sâm giữ được trong 7-10 ngày và vẫn giữ nguyên được hương vị của sâm tươi.
• Bảo quản bằng cách sấy khô
  Bảo quản sâm bằng phương pháp sấy khô giúp sâm dùng được rất lâu nhưng bạn nên làm thường xuyên để nhân sâm không bị mốc
  Có thể sấy sâm tươi ở nhiệt độ từ 40 – 70 độ rồi bỏ sâm Hàn Quốc vào trong lọ có chất hút ẩm và bịt kín lại.
• Bảo quản sâm tươi bằng cách ngâm mật ong
  Với cách làm này sẽ khiến sâm không bị mốc vì mật ong bảo quản rất tốt nên đem lại hiệu quả cao trong việc chữa bệnh cũng như làm đẹp.
  Bạn có thể cắt sâm thành từng lát mỏng cho vào hủ thủy tinh rồi đổ mật ong vào và đậy kín lại. Ngâm trong vòng 1 tháng là có thể dùng được.
• LƯU Ý KHI BẢO QUẢN SÂM TƯƠI HÀN QUỐC
  Việc sử dụng và bảo quản sâm tươi Hàn Quốc bạn cần chú ý những điều sau:
  – Nhân sâm có tính hàn không thể dùng được cho người bị đau bụng, tiết tả, thay vào đó nên dùng các dược liệu, thực phẩm có tính nóng để trung hòa như: Sâm ngâm mật ong, sâm ngâm rượu,…
  – Thường xuyên bảo quản sâm để sâm tươi có thể dùng được lâu hơn.
  – Khi dùng cũng không nên lạm dụng mà nên dùng theo đúng liều lượng.

Hạn sử dụng: sử dụng trong vòng 3 ngày nếu không bảo quản lạnh.